Pomoc środowiskowa wobec osób starszych przybiera naj­częściej dwie formy:

• wsparcie w zakresie codziennej egzystencji poprzez świadczenia opiekuńcze realizowane w domu osoby starszej;
• specjalistyczne poradnictwo oraz pracę socjalną.

Pierwsza grupa świadczeń jest najczęściej wykonywana przez opiekunki środowiskowe, a zakres czynności jest ustalany przez lokalne ośrodki pomocy społecznej. W przy­padku Łodzi Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) podzielił czynności wchodzące w zakres pomocy sprawo­wanej przez opiekunki środowiskowe na 11 kategorii:

• utrzymywanie mieszkania w porządku i czystości;
• dokonywanie zakupów ze środków podopiecznego;
• załatwianie spraw bieżących;
• zapewnianie i podanie posiłku;
• noszenie do pralni i zmiana bielizny;
• przynoszenie opału i palenie w piecu;
• przynoszenie wody i wynoszenie nieczystości;
• zabiegi pielęgnacyjne;
• utrzymywanie podopiecznego w dobrej kondycji psychofizycznej;
• pomoc przy ubieraniu;
• zabiegi medyczne.

W poszczególnych regionach Polski różny może być za­kres tych usług. W Łodzi ze względu na starą infrastruk­turę oraz fakt, że seniorzy częściej mieszkają w starych zasobach lokalowych, gdzie nie ma kanalizacji lub central­nego ogrzewania, konieczne jest często udzielanie pomocy przy wynoszeniu nieczystości i paleniu w piecu (czynności te wymagają siły fizycznej). Zakres świadczonych przez ośrodek pomocy społecznej usług oraz ich wymiar czaso­wy ustala pracownik socjalny po zdiagnozowaniu sytuacji danej osoby. Usługi opiekuńcze są bardzo zróżnicowaną formą pomocy ze względu na konieczność ich dostosowa­nia do indywidualnych potrzeb beneficjenta.

Specjalistyczne poradnictwo oraz praca socjalna są świadczeniami, których przyznanie nie jest uzależnio­ne od sytuacji finansowej beneficjentów. Głównym celem tych usług jest udzielanie wsparcia jednostkom tego po­trzebującym, które obejmuje poradnictwo psychologicz­ne, prawne i rodzinne. Z punktu widzenia osób starszych najistotniejszym zadaniem poradnictwa specjalistyczne­go jest informowanie o obowiązujących przepisach praw­nych, w tym o świadczeniach z zakresu pomocy społecz­nej przysługujących danej jednostce.

Formy pomocy długoterminowej w ramach systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, podobnie jak w przypadku pomocy społecznej, można podzielić na for­my instytucjonalne oraz pomoc środowiskową udzielaną w domu danej osoby. Opieka domowa jest zapewniana w ramach domowych hospicjów oraz usług świadczonych przez pielęgniarki środowiskowe, terapeutów i rehabili­tantów. Pomoc jest również udzielana w ramach poradni geriatrycznych, rehabilitacyjnych oraz poradni medycyny paliatywnej.

Korzystanie z powyższych form pomocy jest uzależnio­ne zarówno od stanu zdrowia, jak i statusu rodzinnego seniora. Jeśli jego stan zdrowia nie pozwala na dalsze sa­modzielne zamieszkiwanie w dotychczasowym środowi­sku, zaś pomoc oferowana przez rodzinę, sieci wsparcia, ośrodki pomocy społecznej oraz NFZ (w ramach opieki środowiskowej) jest niewystarczająca, to dopiero wtedy, zgodnie z zasadą pomocniczości, uruchomione powinny być procedury mające na celu umieszczenie osoby star­szej w systemie pomocy instytucjonalnej świadczącej dłu­gookresowe usługi opiekuńcze.