Osoby starsze należą do grupy, która jest najbardziej narażona na działanie oszustów. Budzący zaufanie, sympatyczni ludzie, często bez mrugnięcia okiem, mogą pozbawić swoje ofiary oszczędności całego życia. W ostatnich latach wzrosła liczba przestępstw popełnianych na seniorach. Badania wykazują, że najbardziej narażone na działania oszustów są osoby po 70 roku życia, szczególnie te mieszkające z dala od rodziny mogą paść ofiarą nieuczciwych praktyk. Policja ostrzega przed oszustwami „na wnuczka”, które nadal potrafią zwieść niczego nie podejrzewających emerytów. Z danych udostępnionych przez Biuro Informacji Kredytowej wynika, że wśród 6,4 mln osób, będących w wieku 65 lat i powyżej, aż 10% z nich przyznało, że padło ofiarą próby wyłudzenia pieniędzy przez oszustów. Dodatkowo próba wyłudzeń wcale nie spada, a łączna ich kwota sięga 422 mln zł. rocznie[1]. 

Dlaczego senior daje się oszukać?

Osoby starsze są w większym stopniu narażone na działania ze strony przestępców nie tylko dlatego, że są w podeszłym wieku, często samotne czy schorowane, ale przede wszystkim ze względu na ludzką dobroć i chęć wsparcia najbliższych. Pomimo wzrostu działań edukacyjnych liczba oszustw stale utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że oszuści mają niekończącą się liczbę pomysłów. Kolejną przyczyną jest to, że seniorzy mają utrudniony dostęp do informacji, co powoduje trudności w weryfikacji otrzymanych od oszusta danych. Z tego względu ogromna odpowiedzialność spoczywa na rodzinie i właśnie w szczególności najbliżsi seniora powinni rozmawiać z nim o tego typu zagrożeniach. Ważny jest także przepływ informacji między seniorami. Jeżeli na przykład ktoś otrzymał dziwny, niepokojący telefon lub złożono mu podejrzaną wizytę, ale do oszustwa nie doszło – mimo tego warto poinformować o takim zdarzeniu inne znajome starsze osoby. Dzięki temu inni seniorzy będą bardziej czujni, jeśli znajdą się w podobnej sytuacji.

Jaki jest mechanizm oszustwa?

Pomimo, że mechanizm działania w każdym przypadku jest podobny osoby starsze w dalszym ciągu tracą swoją czujność stając się kolejną ofiarą. Oszuści zazwyczaj najpierw dzwonią lub pojawiają się osobiście podając się za policjanta, wnuczka, pracownika gazowni itp. W ten sposób zdobywają potrzebne informacje oraz wywołują stan, który prowadzi do bezrefleksyjnego poddania się żądaniom oszustów. Do najbardziej popularnych metod oszukiwania seniorów zalicza się:

• „Na wnuczka” – zwykle zaczyna się od telefonu będącego w potrzebie członka rodziny. Rozmowa przebiega tak, aby senior uwierzył, że dzwoni ktoś bliski, a przy okazji sam podał dane, które ułatwią przestępcom działanie. Wnuk, kuzynka czy bratanek najczęściej proszą o szybkie pożyczenie dużej sumy pieniędzy, informując o wypadku czy chorobie. Kiedy już zyskają zaufanie i osoba starsza zgadza się przygotować gotówkę, wówczas „wnuczek” informuje, że nie będzie mógł jej odebrać osobiście i zrobi to jego przyjaciel. Czasem również prosi o zrobienie przelewu bankowego. W ten sposób oszukiwany myśli, że pomaga rodzinie, gdy w rzeczywistości pada ofiarą przestępstwa.
• „Na policjanta” – oszuści najpierw dzwonią na numer stacjonarny i nawiązują rozmowę ze starszą osobą, często podszywają się pod któregoś z członków rodziny. Po chwili przerywają połączenie. Bardzo szybko telefon ponownie dzwoni. Tym razem przestępca podaje się za policjanta. Oszust przekonuje starszą osobę, że rozpracowuje zorganizowaną grupę przestępczą i prosi, aby mu w tym pomóc. Twierdzi, że dzięki temu będzie można zatrzymać przestępców oszukujących starsze osoby i zapobiec utracie oszczędności. Pomoc ma polegać na przekazaniu gotówki lub pozostawieniu pieniędzy we wskazanym miejscu. Oszuści często informują starsze osoby, aby udając się do banku wypłacić pieniądze, nie mówiąc kasjerom i obsłudze placówek bankowych, w jakim celu to robią. Oszuści starają się przekonać starsze osoby, że pracownicy banków również należą do grupy przestępczej i dlatego nie wolno ich o niczym informować.
•  „Na hakera” – ten sposób bazuje na niewiedzy. Oszust podaje się za policjanta zwalczającego cyberprzestępczość, informuje osobę starszą, że padła ofiarą hakerów, którzy próbują dobrać się do jej konta bankowego. W ramach uchronienia się przed rzekomymi hakerami, policjant radzi, aby założyć kilka kont internetowych we wskazanych przez siebie bankach.
• „Na messengera” – w tym wypadku oszuści podszywają się pod znajomego lub członka rodziny i za pośrednictwem internetowego komunikatora poproszą o drobną pożyczkę. Bywa, że dla ułatwienia wysyłają ofierze link do strony banku, pod którym gotowa jest już karta przelewu.
• „Na lekarza” – w tej metodzie przychodzi do seniora pracownik ZUS, który ma zweryfikować jakieś dokumenty. Następnie dzwoni do „lekarza”, by ten zbadał seniora – rzekomo po to, by sprawdzić, czy jest szansa na wyższy zasiłek. Gdy dochodzi do „badań”, fałszywy pracownik ZUS rabuje kosztowności.
•  „Na inkasenta” – role przybierane przez oszustów są przeróżne. Od urzędnika skarbówki po przedstawiciela spółki wodociągowej. Naciągaczy, którzy pukają od drzwi do drzwi, podając się za przedstawicieli ekip remontowych wynajętych przez wspólnotę mieszkaniową lub spółdzielnię. Pobierają po kilkaset złotych od mieszkańców, twierdząc, że planowana jest kompleksowa wymiana drzwi i okien na klatce schodowej.

Jak się ustrzec przed oszustami?

Aby nie paść ofiarą oszustów należy zachować szczególną ostrożność i ograniczyć zaufanie wobec nieznajomych pukających do naszych drzwi, czy osób dzwoniących z nieznanego nam numeru. Trzeba pamiętać, aby w każdym z takich przypadków zidentyfikować osobę. Poprosić o dokument potwierdzający, że jest ona przedstawicielem instytucji, na którą się powołuje. W razie jakichkolwiek wątpliwości nie wpuszczajmy takiej osoby lub możemy zaproponować ponowną wizytę w innym wcześniej umówionym terminie. My możemy w tym czasie sprawdzić instytucję, zapewnić sobie obecność drugiej zaufanej osoby, czy powiadomić policję o swoich podejrzeniach. W przypadku rozmowy telefonicznej, kiedy ktoś podaje się za naszego znajomego czy członka rodziny warto skontaktować się z tą osobą jeszcze raz i upewnić się, że do nas dzwoniła. Osoby, które zaobserwują w swoim otoczeniu niepokojące sygnały mogące świadczyć o aktywności domowych złodziei np. nieznajomych pukających do drzwi, wypytujących o mieszkańców okolicy, oferujących darmowy sprzęt leczniczy lub inne tego typu zachowania warto zgłosić je do najbliższego Komisariatu Policji.

Inne rodzaje oszustw na jakie narażeni są seniorzy:

• Sprzedaż przedmiotów na niekorzystnych warunkach – przedmioty o znikomej wartości sprzedawane są za bardzo wygórowane kwoty. Bardzo ostrożnie należy postępować także w przypadku sprzedaży wysyłkowej. Przed podjęciem decyzji o zakupie czegokolwiek w takiej formie, najlepiej sprawdzić cenę podobnego artykułu jeszcze w innym miejscu. Zdarzają się także oszustwa polegające na tym, że sprzedający przekonuje, że wysoka cena podyktowana jest specjalnymi właściwościami produktu. Taka forma sprzedaży praktykowana jest na rozmaitych pokazach.
• Branie kredytu dla kogoś – na temat tego oszustwa w kampaniach profilaktycznych mówi się najmniej. Jednak branie przez starsze osoby kredytów dla swoich dzieci czy wnuków jest zjawiskiem powszechnym, dotyczącym bardzo wielu rodzin. Często jest to podyktowane tym, że młodzi ludzie nie posiadający stałej pracy czy pracujący na umowie cywilnoprawnej nie mają takiej zdolności kredytowej, jaka byłaby im potrzebna do realizacji planów. Tymczasem emeryci są dla banków wiarygodnymi kredytobiorcami, nawet przy niewielkiej, ale nie najniższej emeryturze, ponieważ mają stały dochód. Niczym osobliwym nie jest więc to, że babcia czy dziadek bierze na siebie kredyt, którego raty ma spłacać wnuk. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji niespłacania kredytu przez członka rodziny, to zobowiązanie spłaty długu spoczywa na osobie starszej.

ZAPAMIETAJ!

-Zawsze kieruj się zasadą ograniczonego zaufania.
-Nie wpuszczaj nieznanych osób.
-Podczas wizyty obcych zapewnij sobie obecność sąsiada lub innej zaufanej osoby.
-Nie podawaj przez telefon żadnych informacji dotyczących mieszkania, oszczędności, kiedy przebywamy w domu i z kim mieszkamy.
-Nie przekazuj gotówki i żadnych innych rzeczy osobom nieznanym. Skontaktuj się z innymi członkami rodziny, żeby zweryfikować informacje przekazywane przez oszusta.
-Nie przechowuj większych sum w jednym miejscu, w miejscach łatwych do odkrycia przez oszustów.
-Zawsze żądaj okazania identyfikatora lub legitymacji, a w razie wątpliwości potwierdź telefonicznie dane osoby w miejscu pracy, które reprezentuje.
-W razie zagrożenia lub ujawnienia przestępstwa jak najszybciej zawiadom policję, dzwoniąc na numery 997 lub 112.