Zespoły psychotyczne wieku podeszłego to stany, w których u seniora pojawiają się objawy psychotyczne, takie jak urojenia czy omamy. Ich przyczyną mogą być zaburzenia psychiczne, choroby psychiczne (np. schizofrenia czy zaburzenia nastroju) lub zaostrzenie istniejącej już przewlekłej choroby somatycznej (np. niewydolności serca czy cukrzycy). W leczeniu zespołów psychotycznych wieku podeszłego stosowane są takie same leki, jak w przypadku psychoz u młodszych pacjentów, jednak istnieją pewne różnice – jakie?

Zespoły psychotyczne wieku podeszłego są często traktowane po macoszemu, a mogą być – zarówno dla opiekunów, jak i samego pacjenta – niebywałym obciążeniem i utrudnieniem w codziennym życiu.

Odsetek osób starszych w populacji ludzkiej systematycznie narasta – zwiększenie długości życia ludzi spowodowane jest chociażby ciągłymi postępami w dziedzinie nauk medycznych i wynikającymi z tego coraz skuteczniejszymi metodami leczenia wielu różnych schorzeń.

Starzeją się różne populacje na świecie, nie inaczej jest w Polsce. Tak jak w 2010 roku odsetek osób po 65. roku życia w naszym kraju wynosił 13,5%, tak szacuje się, że w 2035 roku będzie on przekraczał 23%, a w 2060 roku nawet 36%.

Przyczyny:

Do zespołów psychotycznych wieku podeszłego doprowadzić mogą zarówno rozmaite zaburzenia z zakresu psychiatrii, jak i różne choroby somatyczne. W przypadku pierwszych z wymienionych objawy psychotyczne towarzyszyć mogą m.in. zaburzeniom afektywnym (zaburzeniom nastroju), takim jak depresja czy choroba afektywna dwubiegunowa. W takiej sytuacji rozpoznawane jest istnienie u starszego pacjenta np. depresji czy manii z objawami psychotycznymi.

Możliwe jest również i to, że zespół psychotyczny wieku podeszłego pojawi się u seniora w związku ze schizofrenią. Zdarza się, że ta choroba psychiczna ujawnia się po raz pierwszy właśnie dopiero w późnym okresie życia. Taka sytuacja jest jednak dość rzadka – zdecydowanie częściej jest bowiem tak, że pacjent w młodości chorował na schizofrenię i był z jej powodu leczony aż do wystąpienia remisji. Istnieje niestety możliwość, że – nawet pomimo wielu lat bez żadnych objawów psychotycznych – dojdzie do nawrotu schizofrenii u seniora i rozwinie się u niego właśnie zespół psychotyczny wieku podeszłego.

Inną przyczyną objawów psychotycznych u osób starszych może być choroba Alzheimera. Jednostka ta typowo kojarzona jest przede wszystkim z zaburzeniami pamięci, prawda jest jednak taka, że nawet u połowy spośród wszystkich chorujących na nią pacjentów pojawiać się mogą objawy psychozy.

Nagłe pojawienie się u seniora zespołu psychotycznego może być wynikiem wystąpienia u niego majaczenia (delirium). Problem ten miewa rozmaite podłoże, może on bowiem być spowodowany infekcją (np. zakażeniem układu moczowego lub zapaleniem płuc), nagłym odstawieniem przyjmowanych wcześniej przez długi czas leków (np. benzodiazepin) czy zaostrzeniem przewlekłej choroby, na którą cierpi pacjent (np. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc lub niewydolności wątroby). Zdarza się także, że majaczenie – i powiązane z nim objawy psychotyczne – występują po przebyciu jakiejś operacji.

Zespoły psychotyczne wieku podeszłego rozwijać się mogą również i w związku ze stosowaniem przez pacjenta różnych leków, i to nie tylko preparatów psychotropowych. Zdarza się bowiem, że objawy psychotyczne pojawiają się po zażywaniu przez seniora leków przeciwhistaminowych, antycholinergicznych czy silnie działających leków przeciwbólowych lub środków nasennych.

Zespoły psychotyczne wieku podeszłego: czynniki ryzyka

Wyróżnia się kilka problemów, które nasilają możliwość pojawienia się u pacjenta któregoś z zespołów psychotycznych wieku podeszłego. Mowa tutaj o:

*płci żeńskiej (u kobiet problem ten występuje częściej)

*izolacji społecznej

*niemożność poruszania się o własnych siłach (pacjenci przykuci do łóżka mają większe ryzyko psychozy starczej)

*zaburzenia dotyczące czynności narządów zmysłów (np. upośledzenie słuchu lub wzroku)

Objawy:

Podstawowymi objawami zespołów psychotycznych wieku podeszłego są urojenia oraz omamy. Urojeniami nazywa się nieprawidłowe przekonania, całkowicie niezgodne z logiką, o których niesłuszności – nawet z wykorzystaniem najbardziej rozsądnych argumentów – nie sposób przekonać chorego.

Fałszywe osądy mogą mieć rozmaitą tematykę, zależną od przyczyny psychozy u seniora (np. pacjent z depresją psychotyczną może wypowiadać urojenia nihilistyczne), ogólnie jednak istnieją pewne szczególnie często występujące w przebiegu zespołów psychotycznych wieku podeszłego typy urojeń.

Seniorzy będący w psychozie nierzadko są przekonani o tym, że ktoś próbuje im zrobić krzywdę czy okraść ich dom lub że mieszkanie, w którym przebywają oni od lat, tak naprawdę wcale nie należy do nich i znajdują się oni w całkowicie obcym miejscu.

Co ciekawe, urojenia u osób starszych dość często dotyczą niewierności – nawet po pięćdziesięciu lub więcej latach szczęśliwego związku pacjent, który doświadczy psychozy, może zacząć oskarżać swoją najbliższą osobę o zdradzanie go.

Drugim charakterystycznym przejawem zespołów psychotycznych wieku podeszłego są omamy (halucynacje). Są nimi nieprawidłowe doznania dotyczące narządów zmysłów, np. pacjent może widzieć rzeczy, których tak naprawdę nie ma (doświadcza wtedy omamów wzrokowych – zespół Charlesa Bonneta) czy słyszeć jakieś głosy, kiedy tak naprawdę absolutnie nikt do niego nie mówi (w takiej sytuacji mówi się o omamach słuchowych).

Poza już wymienionymi, u seniora z psychozą pojawiać się mogą i inne jeszcze dolegliwości, np. epizody znacznych zmian zachowania (w postaci chociażby silnego pobudzenia psychoruchowego).

Należy tutaj podkreślić, że określenie „zespoły” używane jest w przypadku omawianego problemu z tego powodu, iż w ich przebiegu pojawiają się nie tylko objawy psychotyczne, ale i inne nieprawidłowości.

Przykładowo w chorobie Alzheimera pacjent może doświadczać halucynacji i wypowiadać urojenia, ale i mieć zaburzenia pamięci czy trudności z wykonywaniem podstawowych czynności. Z kolei w przebiegu schizofrenii dochodzić może do pojawiania się u chorego objawów psychotycznych, ale i takich nieprawidłowości, jak spłycenie przejawianych emocji czy wycofanie z relacji społecznych ok 23%, a w 2060 roku nawet 36%.

Leczenie

Starsi pacjenci dość często zażywają wiele różnych leków z rozmaitych grup lekowych – to również należy wziąć pod uwagę, ponieważ leki psychotropowe ogólnie mogą wchodzić w interakcje z innymi farmaceutykami i część z tych reakcji może być zwyczajnie groźna, dlatego trzeba też dokładnie przeanalizować dobór leku tak, aby zalecić pacjentowi najbezpieczniejszy dla niego preparat.

Wspomnienia wymaga również i to, że osoby starsze są bardziej podatne na występowanie objawów ubocznych po neuroleptykach. Takowymi mogą być m.in. objawy pozapiramidowe (np. parkinsonizm i dyskinezy), ale i zaburzenia czynności poznawczych. Problemy tego rodzaju mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie seniora, dlatego też – o czym wspomniano już tutaj niejednokrotnie – leczenie preparatami przeciwpsychotycznymi w tej grupie wiekowej należy prowadzić z bardzo dużą wręcz ostrożnością.

#Opolskiesiewspiera