Zwykle skupia się uwagę na fizycznych aspektach zdrowia osób starszych. Zapomina się często o oczywistych faktach, że człowiek jest całością i nie może być traktowany przez pryzmat wycinków poszczególnych części ciała wymagających szczególnej naprawy. Człowiek to nie kawałek ucha czy kawałek ręki. Holistyczne podejście do zdrowia człowieka zakłada, że sfera psychiczna oddziałuje na  sferę fizyczną i odwrotnie. Tak więc każdorazowo myśląc o dobrym zdrowiu i samopoczuciu należy zawsze mieć  na uwadze całokształt stanu zdrowia fizycznego i kondycję psychiczną człowieka. Pełny dobrostan psychiczny i fizyczny człowieka jest kluczem do wzmacniania zasobów odpornościowych podczas występowania Covid-19.

Właśnie teraz, gdy cały świat zmaga się z koronawirusem, psychologowie apelują o pomoc i wsparcie dla seniorów. Strategie opanowania Covid-19 związane są w dużym wymiarze z utrzymaniem izolacji społecznej. Do tego koronawirus jest ogromnym zagrożeniem dla osób starszych. Z troski o seniorów członkowie ich rodzin, znajomi i przyjaciele znacznie ograniczyli swoje wizyty u osób starszych. Brak możliwości odwiedzin został również ograniczony instytucjonalnie w domach opieki czy na oddziałach  szpitalnych. Seniorzy gorzej radzą sobie z ograniczeniami dotyczącymi wyjścia do sklepu czy kościoła, trudniej znoszą też wszelkie okoliczności, kiedy są izolowani od swojego „okienka na świat”.

Problem w tym, że praktyka utrzymywania izolacji i dystansu społecznego może przyczynić się do kolejnych śmiertelnych epidemii wśród seniorów. Izolacja i samotność są predykatorami wielu schorzeń somatycznych i silnymi czynnikami ryzyka zagrażającymi życiu. Złe samopoczucie psychiczne, zwłaszcza związane z doświadczaniem traumatycznego stresu wywołanego konsekwencjami Covid-19, będzie miało negatywny wpływ na funkcjonowanie fizyczne, a przede wszystkim na zaburzoną pracę poszczególnych układów i organów ludzkiego ciała, dając konkretne objawy somatyczne. Brak zainteresowania i dbałości o sferę psychiczną, szczególnie w okresie trwania pandemii, u wielu osób będzie wzmagać występowanie chorób związanych ze stresem, które w praktyce klinicznej są bardzo trudne do leczenia, a potrafią znacznie uprzykrzyć codzienność i praktycznie na zawsze usunąć uczucia radości i satysfakcji z życia.

Jeszcze przed wystąpieniem Covid-19 , badania naukowe wskazywały, że niepokojąco wzrastała liczba seniorów, którzy odczuwali silny dystres z powodu izolacji i samotności. Wyniki prowadzonych badań psychologicznych jasno podkreślają, że zarówno izolacja społeczna, jak i poczucie osamotnienia są silnie skorelowane ze wzrostem chorób serca, demencji i innych problemów zdrowotnych. Samotność i izolacja społeczna znacząco zwiększają ryzyko zgonów – i to w takim samym zakresie jak inne czynniki ryzyka np. takie jak nadciśnienie, palenie papierosów, wysoki cholesterol, otyłość czy brak aktywności fizycznej. Również wyniki badań wskazują na zwiększone ryzyko występowania zaburzeń lękowych i depresji u seniorów.

Każda osoba radzi sobie ze stresem inaczej i wiele zależy tutaj od osobistych zasobów jak i od samej sytuacji. Objawy stresu u osób starszych mogą się przejawiać poprzez zgłaszanie skarg na uczucie duszności czy trudności z utrzymaniem ciągłości snu, ale również mogą dotyczyć zaburzeń koncentracji i pamięci, zmiany nawyków jedzenia czy skarg na zwiększone napięcie mięśni i bóle- szczególnie w okolicach szyi i kończyn. Osoby, które już wcześniej przed wystąpieniem Covid-19 miały problemy zdrowotne, mogą obserwować u siebie labilność emocji, trudności w ich kontrolowaniu, większą drażliwość czy problemy z podejmowaniem decyzji. Poza tym osoby starsze mogą mieć tendencję do pesymistycznych, a czasami wręcz katastroficznych wizji. W ich głowach mogą powtarzać się intruzywne scenariusze związane ze śmiercią.

W jaki sposób można pomóc seniorom?    

• Zachęcaj seniorów do utrzymywania relacji z rodziną i przyjaciółmi- mogą pozostawać w kontakcie przez telefon czy aplikacje komputerowe, ale też wykorzystywać zapomniane i dla niektórych staroświeckie pocztówki i papeterie. Staraj się zachęcić seniorów, aby mieli codzienny kontakt nie tylko z bliskimi i przyjaciółmi, ale również z pracownikami medycznymi czy wolontariuszami.     

• Zachęcaj seniorów do kontaktu z psychologami – specjaliści w dziedzinie psychologii klinicznej są przygotowani do identyfikowania problemów i oferowania profesjonalnej pomocy, chociaż starsze osoby- czy to z braku wiedzy na ten temat czy też z lęku przed ośmieszeniem, etykietowaniem i stygmatyzacją społeczną- czasami obawiają się wizyty w gabinecie psychologicznym. Psychologowie są w stanie pomóc złagodzić negatywny wpływ izolacji i samotności, seniorzy mogą otrzymać nie tylko potrzebne im wsparcie społeczne i emocjonalne, ale również mogą skorzystać z psychoedukacji i terapii (np. prewencja przeciwotępieniowa). W czasach pandemii można umożliwić seniorowi kontakt z psychologiem przez telefon lub inne komunikatory.

• Zachęcaj seniorów do aktywności- kluczowe jest utrzymanie codziennej rutyny, jedzenie pożywnych i zbilansowanych posiłków oraz czas poświęcony aktywności fizycznej i psychicznej. Seniorzy mogą korzystać z oferty w telewizji, a także pogłębiać swoją wiedzę poprzez czytanie czy uczenie się poruszania w internecie.

• Bądź cierpliwy i pozwól seniorom wyrazić swoje obawy- pamiętaj jednak, aby szczerze rozmawiać i udzielać informacji opartych na faktach. Należy umożliwić osobom starszym zrozumienie sytuacji związanej z pandemią i uwrażliwić ich na konieczność stosowania dostępnych metod zapobiegania chorobie.

Nie tak dawno rozmawiałam z córką osoby, która poprzez izolacje, przyśpieszyła  proces pojawienia się choroby Alzheimera.  Mając świadomość negatywnych skutków samotności należy pamiętać, aby traktować ją poważnie i być wyczulonym na „obecnych nieobecnych” wśród nas. Mówiąc o szczęśliwym i zdrowym życiu musimy nauczyć się wspierać osoby starsze, żeby pozostały w kontakcie z resztą społeczeństwa. Dbanie o poczucie więzi, podobieństwa z innymi i przynależności u wszystkich ludzi bez względu na wiek może oszczędzić jednostce wielu dolegliwości somatycznych i psychicznych, a nam wszystkim dać szansę na budowanie zdrowych społeczeństw. 

Czujesz się samotny? Potrzebujesz z kimś porozmawiać? Nasi psychologowie czekają na Państwa telefony od poniedziałku do piątku w godzinach od : 8:00 do 22:00  pod numerami +48 509 456 581 lub +48 509 456 578
Pozdrawiam Agnieszka Stąpor – psycholog kliniczny  projektu „Opolski Senior”